Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο
Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας
του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης
Μανιατάκειον Ίδρυμα
Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 700 χρόνων από τη γέννηση του Βοκάκιου
(Giovanni Boccaccio), το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο σε συνεργασία με το Τμήμα
Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου
Αθηνών, το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης και το Μανιατάκειον Ίδρυμα διοργανώνει
την Επιστημονική Ημερίδα «Η Ελλάδα του Βοκάκιου». Στο κλείσιμο της ημερίδας θα
ακολουθήσει θεατρική ανάγνωση, με συνοδεία μουσικής, της 3ης νουβέλας της 4ης
ημέρας του Δεκαημέρου από τους ηθοποιούς του Θεάτρου Oranona του Certaldo.
H Ημερίδα θα πραγματοποιηθεί στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης (Πειραιώς 206,
Ταύρος) τη Δευτέρα 3 Ιουνίου 2013 από τις 11:00 έως τις 18:00.
Στην ημερίδα, η οποία είναι επικεντρωμένη σε πτυχές που αφορούν την Ελλάδα του
Βοκάκιου, θα παρουσιαστούν μια σειρά από εισηγήσεις Ελλήνων και Ιταλών ειδικών
πάνω στο θέμα αυτό.
Ο Βοκάκιος, ο οποίος γεννήθηκε πιθανότατα στη Φλωρεντία τον Ιούνιο-Ιούλιο του 1313,
θεωρείται ο ιδρυτής της ιταλικής νουβέλας. Στο αριστούργημά του, το Δεκαήμερο
πραγματεύτηκε διάφορα θέματα: την αγάπη, την τύχη, τη δυναμική της ανθρώπινης
ευφυΐας ή ακόμα και της πονηριάς.
Mεταξύ του 1360 και του 1362 γνώρισε και παρείχε φιλοξενία στον λόγιο από την
βυζαντινή Καλαβρία, Λεόντιο Πιλάτο, ο οποίος αρεσκόταν να αποκαλεί τον εαυτό
του «Θεσσαλό όπως o μεγάλος Αχιλλέας». Παρακινημένος από την αγάπη που ένιωθε
για την πνευματική και φιλολογική πατρίδα του, ο Λεόντιος Πιλάτος ισχυριζόταν ότι ήταν
κατεξοχήν τέκνο ενός πολιτισμού χωρίς σύνορα όπως ο ελληνικός. Του ανατέθηκε το
έργο της μετάφρασης της Ιλιάδας και της Οδύσσειας για λογαριασμό του Πετράρχη, ενώ
ο Βοκάκιος του προσέφερε την έδρα των ελληνικών στο Studio Fiorentino, ένα μισθό και
κατοικία στο σπίτι του. Η αναγέννηση των ελληνικών σπουδών στην Ιταλία ξεκίνησε
από εκεί.
Χάρη στη μεσολάβηση του Λεοντίου Πιλάτου ο Βοκάκιος μπόρεσε να προσεγγίσει
τα έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Ο ίδιος ο Βοκάκιος είπε: «Εγώ ήμουν
αυτός που πρώτος, με δικά μου έξοδα, έκανα να γυρίσουν τα βιβλία του Ομήρου και
διαφόρων άλλων Ελλήνων συγγραφέων στην Τοσκάνη, απ’ όπου για πολλούς αιώνες
είχαν εξαφανιστεί χωρίς ελπίδα επιστροφής».
Ο Πετράρχης και ο Βοκάκιος ήταν οι αρχιτέκτονες της πρόσληψης της ελληνικής
φιλολογίας στη διαδικασία διαμόρφωσης των συγγραφέων του 14ου αιώνα στην
Ιταλία.
H ημερίδα τελεί υπό την αιγίδα του
Εθνικού Φορέα Giovanni Boccaccio (Ente Nazionale Giovanni Boccaccio)
Θα υπάρχει ταυτόχρονη μετάφραση.
Η είσοδος είναι ελεύθερη.
Πληροφορίες-Κρατήσεις θέσεων στα ταμεία του Ιδρύματος (Πειραιώς 206, Ταύρος)
και τηλεφωνικά 210 3418579, Δευ-Παρ 11:00-14:00
Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ:
Α’ ΜΕΡΟΣ:
11:00-13:30
Έναρξη Ημερίδας – Χαιρετισμοί
Ο Βοκάκιος και η Ελλάδα
Αntonio Carile, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου της Μπολόνια
Ο λατινοκρατούμενος Μοριάς μέσα από το βλέμμα του Βοκάκιου
Nicolò Budini Gattai
Peronella: ένα διήγημα (του Βοκακίου), δύο σενάρια (του Καζαντζάκη και του Παζολίνι)
Γεράσιμος Ζώρας, Πρόεδρος Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας Πανεπιστημίου
Αθηνών
Η Άλκηστη του Ευριπίδη εμπνέει τον Βοκκάκιο και τον Πετράρχη στη δική του ιταλική και
λατινική Griselda
Στέλλα Πριόβολου, Καθ. Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας Πανεπιστημίου
Αθηνών
O ερωτικός Βοκκάκιος στη σύγχρονη Ελλάδα
Άννα Θέμου, Επ. Καθηγήτρια Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας Πανεπιστημίου
Αθηνών
13:30-15:00 Διάλειμμα
Β’ ΜΕΡΟΣ:
15:00-17:00
H Eλλάδα μέσα από τις χαρτογραφίες του Βοκκάκιου
Αnna Pegoretti, University of Warwick
Η εικόνα του Βοκκάκιου στην κοινωνία και στην κριτική λογοτεχνίας της Ελλάδας του
20ού αιώνα
Ιωάννης Τσόλκας, Επ. Καθηγητής Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Αθηνών
Μύθοι της Αρκαδίας στη Genealogia Deorum του Βοκκάκιου
Ρουμπίνη Δημοπούλου, Λέκτορας Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Αθηνών
Από τον Βοκκάκιο στον Chaucer. Μια ιστορία αγάπης από την Θησηίδα στις Διηγήσεις του
Canterbury
Μαρία Σγουρίδου, Επ. Καθηγήτρια Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Αθηνών
Γ’ ΜΕΡΟΣ:
17:00-18:00
Θεατρική ανάγνωση της 3ης νουβέλας της 4ης ημέρας του Δεκαημέρου από την
ηθοποιό Ιlaria Landi του Θεάτρου Oranona του Certaldo, την οποία θα συνοδεύει με
την κιθάρα του ο Alessio Montagnani.
Θα υπάρχει ταυτόχρονη μετάφραση.
******
Ο Βοκάκιος, ο οποίος γεννήθηκε πιθανότατα στη Φλωρεντία τον Ιούνιο-Ιούλιο του 1313
από τον Boccaccio da Chellino, αντιπρόσωπο ενός από τους ισχυρούς εμπορικούς οίκους
της Φλωρεντίας, και από άγνωστη μητέρα, μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί ο πατέρας
της πρόζας στη δημώδη ιταλική γλώσσα και, μαζί με τον Πετράρχη και τον Δάντη, ο
σημαντικότερος συγγραφέας του 14ου αιώνα τόσο στην Ιταλία όσο και στην Ευρώπη.
Ο Βοκάκιος θεωρείται ο ιδρυτής της ιταλικής νουβέλας. Στο αριστούργημά του, το
Δεκαήμερο, πραγματεύτηκε διάφορα θέματα: την αγάπη, την τύχη, τη δυναμική της
ανθρώπινης ευφυΐας ή ακόμα και της πονηριάς. Αυτές τις εκατό νουβέλες – δέκα
νουβέλες την ημέρα για δέκα ημέρες – που συνθέτουν το Δεκαήμερο, ο Βοκάκιος τις
αφιέρωσε στις ερωτευμένες γυναίκες οι οποίες έχουν περισσότερη ανάγκη απ’ ότι οι
άνδρες από ενθάρρυνση και διασκέδαση. Το έργο γεννήθηκε πράγματι ως αντίδοτο
στη μελαγχολία. Δεν είναι τυχαίο ότι ξεκινούσε με την περιγραφή του φοβερού λοιμού
που είχε ξεσπάσει στη Φλωρεντία το 1348: ένα πραγματικό γεγονός, αλλά ταυτόχρονα
αλληγορικό, που λειτουργεί δηλαδή υπαινικτικά για την ανθρώπινη κατάσταση γενικά,
για το δικαίωμα της ζωής επί του θανάτου, υπό το πρίσμα μιας κοσμοαντίληψης
που εξυμνούσε τις αξίες μιας διατεταγμένης κοινωνίας, απαλλαγμένης όμως από
ηθικολογικές προκαταλήψεις, μιας κοινωνίας σε θέση να εκτιμήσει τις ατομικές αρετές
της ευφυΐας και της πρωτοβουλίας, σεβόμενης ταυτόχρονα τις φυσικές διαθέσεις, με
πρώτον τον έρωτα.
Ο Βοκάκιος έζησε τα νεανικά του χρόνια στη Νάπολη, στη συνέχεια μετακόμισε λόγω
οικονομικών προβλημάτων στη Ραβέννα και στο Forlì, για να επιστρέψει τελικά στη
γενέτειρά του, τη Φλωρεντία.
Το έργο του αποτέλεσε αντικείμενο θαυμασμού, αλλά και μίμησης σε όλη την Ευρώπη: η
πρόζα του θεωρήθηκε από τους Ιταλούς συγγραφείς αξεπέραστο πρότυπο τουλάχιστον
μέχρι το 19ο αιώνα, ενώ παραμένει επίκαιρο σημείο αναφοράς για σύγχρονους Ιταλούς
συγγραφείς και πηγή έμπνευσης στον κινηματογράφο. Αρκεί κανείς να σκεφτεί το
αριστούργημα του Πιερ Πάολο Παζολίνι Δεκαήμερο (Il Decameron) ή την σπονδυλωτή
ταινία σε 4 επεισόδια Βοκάκιος’ 70 (Boccaccio ’70) σκηνοθετημένη από τους Vittorio De
Sica, Federico Fellini, Mario Monicelli και Luchino Visconti.
Πολύ σημαντική υπήρξε για τον Βοκάκιο η συνάντησή του με έναν λόγιο από τη
βυζαντινή Καλαβρία, στον οποίο παρείχε φιλοξενία μεταξύ 1360 και 1362, τον Λεόντιο
Πιλάτο, ο οποίος αρεσκόταν να αποκαλεί τον εαυτό του «Θεσσαλό όπως τον μεγάλο
Αχιλλέα». Παρακινημένος από την αγάπη που ένιωθε για την πνευματική και φιλολογική
πατρίδα του, ο Λεόντιος Πιλάτος ισχυριζόταν ότι ήταν κατεξοχήν τέκνο ενός πολιτισμού
χωρίς σύνορα όπως ο ελληνικός. Του ανατέθηκε το έργο της μετάφρασης της Ιλιάδας
και της Οδύσσειας για λογαριασμό του Πετράρχη, ενώ ο Βοκάκιος του προσέφερε την
έδρα των ελληνικών στο Studio Fiorentino, ένα μισθό και κατοικία στο σπίτι του. Η
αναγέννηση των ελληνικών σπουδών στην Ιταλία ξεκίνησε από εκεί.
Χάρη στη μεσολάβηση του Λεοντίου Πιλάτου ο Βοκάκιος μπόρεσε να προσεγγίσει
τα έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Ο ίδιος ο Βοκάκιος είπε: «Εγώ ήμουν
αυτός που πρώτος, με δικά μου έξοδα, έκανα να γυρίσουν τα βιβλία του Ομήρου και
διαφόρων άλλων Ελλήνων συγγραφέων στην Τοσκάνη, απ’ όπου για πολλούς αιώνες
είχαν εξαφανιστεί χωρίς ελπίδα επιστροφής».
Θα μπορούσαμε λοιπόν να ισχυριστούμε ότι ο Πετράρχης και ο Βοκάκιος ήταν οι
αρχιτέκτονες της πρόσληψης της ελληνικής φιλολογίας στη διαδικασία διαμόρφωσης
των συγγραφέων του 14ου αιώνα στην Ιταλία.
